Türkiye’nin önde gelen diyetisyenlerinden Taylan Kümeli, ‘Gazete Yazıyor’dan Mezin Dedeyi’ye konuştu. Kümeli, mutfağımızdan eksik etmememiz gereken temel gıdaları saydı…
Ülkemizde sağlıklı beslenme denince akla ilk gelen isimlerden birisidir Taylan Kümeli… Doğru diyetin, modaya uygun değil, kişinin kendi kimyasına, sosyal hayatına, psikolojik yapısına ve genetiğine uygun beslenme çizelgeli olması gerektiğini belirten Kümeli, gazetemiz için sağlıklı beslenme konusunda yararlı açıklamalar yaptı. Buyurun söyleşimize...
Bu arada, buradan size bir haber vereyim. Kümeli, 15 Kasım’dan itibaren yönetmenliğini Semra Azar’ın yaptığı Bein Gurme’de yayınlanacak “Taylan Kümeli ile Püf Lokmaları” programına start veriyor.
· Size göre sağlıklı beslenme nedir?
Bana göre sağlıklı beslenme, bireyin yaşına, cinsiyetine, fiziksel aktivitesine göre, içinde bulunduğu fizyolojik durumuna göre, gereksinimine göre; enerji ve besin üyelerini yeterli ve dengeli miktarda alması demektir. Bireylerin beslenme alışkanlıklarını belirleyen en önemli unsurlardan bir tanesi bireyin içinde yaşadığı toplum ve kültürel özelliklerdir. Buna göre davranış özellikleri bir toplumdan diğerine göre değiştiği için beslenme alışkanlığı da bu süreçte spesifik bir özellik şeklinde değişir.
· Türk insanının beslenme alışkanlıklarını nasıl buluyorsunuz? Sık yapılan hatalar nelerdir?
Beslenme alışkanlığı, kültürel ayırt ediciliktir. Bu tabii ki bizim ülkemiz için de geçerlidir. Türkler için beslenme, sosyal hayatta ön plana çıkan bir öge olmuş. Geçmişten aldığımız verilere göre Asya ve Anadolu topraklarının sunmuş olduğu ürünlerin çeşitliliği, tarihsel süreç boyunca diğer kültürleri de etkilemiştir. Selçuklu, Osmanlı ve Mezopotamya'dan kaynaklanmış olan Anadolu mutfağının varlığı; Türk mutfağının renklilik ve çeşitlilik zenginliğini sağlamıştır. Aynı zamanda, Orta Asya Türkleri tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlar, yemeklerde buğday kullanmışlar ve hamur işlerini ön plana çıkarmışlar. Onlarda süt ve süt ürünleri içildiği gibi, yoğurt, kımız ve kefir varmış. Bitkisel besinlerin başında bulunan buğday ve arpa, yine o dönemlerde Orta Asya Türkleri’nde varmış. Sonra Selçuklular dönemine geçtiğimizde yemek pişirme ve muhafaza teknikleri işin içine girmiş. Unla birlikte et de kullanılmaya başlamış. Ardından sebzeler, çorbalar devreye girmiş. Sonra İslamiyet'in kabul edilmesiyle de bazı etler yasaklanmış. Mesela hiçbir zaman Türk mutfağında domuz eti yer almamıştır. Yine İslam dininin devreye girmesiyle alkolün yasak olması, bu tür içeceklerden vazgeçilmesiyle; alkolün kullanıldığı yemek tüketimi yapılmamış. Osmanlı mutfağı ise 15 ve 16 yüzyılın en görkemli, en debdebeli mutfağı olmuş. Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethetmesiyle birlikte yemek yeme kuralları ilk defa Türk mutfağında kullanılmaya başlanmış. Örneğin, baklagiller, sebzeler, otlar ve hayvansal gıdalar, baharatlar ayrılarak bunların içerikleri oluşturulmuş. Cumhuriyet dönemine ve günümüze baktığımızda, İstanbul mutfağının temel özellikleri, sofraya gelen yemeklerin hem doyurucu olması hem hafif olması, göz zevkine hitap etmesi mantığı taşıyor. Anadolu mutfağına baktığımızda ise şehir modelinin dışında, yöresellik temel özellikleri taşıyor. Yeni gelen nesilde bütün bunların beslenme alışkanlıklarına nasıl yansıdığına baktığımızda ise Anadolu ya da İstanbul mutfağı olsa bile maalesef Batı mantığıyla, fast fooda uyarlanmış şekli tercih ediliyor.
TARÇIN, BALIK, DOMATES…
· Beslenme düzenini sağlıklı hale getirecek bir insanın mutfağından eksik olmaması gereken gıdalar hangileri?
Tarçın, yeşil çay, domates olmalı, yoğurt, sebzelerin hemen hemen hepsi olmalı. Kefir olmalı. Bunlar olması gereken temel gıdalardır. Bunların dışında balık çok kıymetli bir gıda.
· Doğru diyet nasıl olmalı?
Diyet değil aslında, insanın sağlıklı beslenmek, sağlıklı hissetmek adına bir niyeti olmalı önce. Sağlıklı beslenmeye karar verdiğinde, bütün besin gruplarının kullanıldığı, kişiye özel, belirli besin grupları var. Onların kombinasyonları ve o kombinasyonun hazırlanmasındaki bireysel özellikler, kişinin seçimlerini çok ciddi olarak belirliyor. Dolayısıyla sağlıklı beslenmek, kişinin kararıyla başılıyor. Bu beslenme şekli bütün besin gruplarını içerlemeli. Mutlaka, egzersiz, sağlıklı uyumak, su içmek, meditasyon, yoga gibi meditatif birtakım davranışlarla desteklenmeli. Sağlıklı beslenme, bence böyle oluyor. Modaya uygun değil, kişinin kendi kimyasına, sosyal hayatına, psikolojik yapısına ve genetiğine uygun beslenme çizelgeli olmalı.
· Gıda takviyelerine bakış açın nasıl?
Bireysel olarak tam tahlil bulgularınıza bakılmalı. Kişinin beslenmeyle yeterli alamadığı vitamin ve mineralleri, kendisine zarar vermeyecek dozda ve uzman eşliğinde almasının doğru olduğuna inanıyorum.
· Diyet yaparken mutlaka egzersiz yapmalı mıyız? Egzersiz yapmadan da zayıflamak mümkün müdür?
Düzenli bir spor yapmanın ötesinde, sağlıkla ilgili bir konuyu düzenli yapmak çok kıymetli. Kadın veya erkek olarak gruplamak istemiyorum, bir insanın hayatına, sağlık adına yaptığı her şeyi düzenli sokması lazım. Uykuyu da düzenli, su içmeyi de düzenli, sağlıklı beslenmeyi de düzenli, yavaş yemek yemeyi de düzenli olarak hayatına sokması lazım. Eğer bir kadın hormonal sistemindeki iniş çıkışları çok hissetmek istemiyorsa, yine o kadın menopoza daha sağlıklı bir şekilde girmek istiyorsa, daha iyi bir ergenlik, daha iyi bir doğum, daha iyi bir laktasyon dönemi, emzirme dönemi yaşamak istiyorsa yapması gereken en önemli şeylerden bir tanesi de egzersizi hayatının mihenk taşı yapmasıdır.
2 DEĞİL 3 ÖĞÜN YİYORUM
· Siz hayata nasıl bakıyorsunuz?
Hayata bir daire olarak bakıyorum. Bu dairenin merkezine kendimi koyuyorum. Bu dairenin başlangıç noktası var bu başlangıç noktasından o daireye gelene kadar tamamlayacağım unsurlar var. O dairenin içinde kendimi tuttuğum zaman hem sağlıklı hem de birçok konuda tamamlanmış hissediyorum. Bunun başında, sağlıklı beslenmem var.
· Siz nasıl besleniyorsunuz? Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını edinmiş olmak, özel diyetler uygulamadan fit kalmanız için yeterli mi?
Bütün besin değerlerini kullanmaya çalışıyorum. Çok fazla yemiyorum fakat çok da az yemiyorum. Üç öğün besleniyorum, iki öğün değil. Ara öğüne ihtiyacım olduğu zaman alıyorum. Sağlıklı beslenmemi su içerek destekliyorum. Günde 3 litre su içiyorum mutlaka. Haftada üç defa egzersiz yaparak, en az buna yogayı da ekleyerek devam ediyorum. Bunun dışında, beslenmenin getirdiği yenilikleri, kendimi adapte edeceğim normlarla destekliyorum. Gerekli konularda gıda takviyelerimi alıyorum. Fit kalmanın en önemli yolu bence disiplin ve ne yaptığınızı bilerek kendimizi adapte etmek.
· Kolesterol için nasıl bir beslenme önerirsiniz?
Kolesterol ile ilgili beslenmeyi önermek çok geniş bir konu. Anlatmaya kalksam beş saat sürer. Kolesterol nedir? Onu söyleyeyim. Karaciğerimizden salgılanan bir hormon. Ne işe yarıyor? Kolesterol ikiye ayrılıyor. İşi yapan ve biriken kolesterol. İş yapan kolesterol bizim yararlı dediğimiz. İyi kolesterolün işi kandan yağı alıp karaciğere götürüp temizletmek. Zararlı kolesterol dediğimiz ise damarları tıkayan, kardiyak problemlere neden olan kolesterol. Nasıl beslenmeli? Kolesterolün kaynağını çok iyi bilmemiz lazım. Hormonal bir neden mi, genetiğe, strese, sigara veya alkole mi bağlı yoksa sadece beslenmeye mi bağlı? Bunun hepsinden biri olabilir. Sağlıklı beslenmenin yanında alınan yağa dikkat edip, paketli gıdalardan uzak durmak gerekiyor. Ayrıca bunu mutlaka egzersizle desteklemek lazım. Çünkü iyi huylu diye nitelendirdiğimiz kolesterol siz istediğiniz kadar iyi beslenin spor yapmıyorsanız, hiçbir şekilde yükselmeyecektir. İyi huylu kolesterolün de yüksek olması, sağlık açısından çok önemlidir.
· Günlük kaç kalori almamız gerekiyor?
Biz, artık kalori hesabı ile kilo verdirmiyoruz. Aslında herkesin bildiğinin tam tersine kalori hesaplama diyetisyenlerin temel noktası değildir. Bir kişinin bir günde ihtiyacı olan enerji miktarı, o kişinin yaşam tarzıyla ortaya çıkar. Ortaya bir çizelge çıkarıyoruz. O çizelgenin içindeki yapılanmayı da o kişinin bireysel davranışlarıyla birlikte yaşamasıyla belirlersiniz. Bu sırada, o insanın olumsuz etkilendiği besinler ortaya çıkar. Diğer önemli konu da glisemik indekstir. Kişinin yeme sıklığı önemlidir. Bunlar kalori hesaplamasının önüne geçen bilgilerdir.
· Metabolizmayı hızlandıran besinler neler?
Metabolizmayı hızlandıran besinler çok farklı ama bir tanesi yeşil çay. Bir başkası acı biber, bir başkası su, bir başkası keten tohumu, chia tohumu, kefir gibi besinlerdir.
